Maj
Maj rządzi się na łące – rozłożył dywany kwitnące.
Kwiaty złocą się i bielą, mieszając z soczystą zielenią.
Ciepły wiatr nimi kołysze, śpiew ptaków przerywa ciszę.
Ożywione poranną rosą, kwiaty swe płatki do nieba wznoszą.
♥
Rola rodziny w kształtowaniu systemu wartości u dzieci w wieku przedszkolnym
Otoczenie dziecka, w tym przede wszystkim rodzina, jest najlepszym miejscem do prowadzenia właściwie ukierunkowanej pracy wychowawczej. Będąc podstawową komórką społeczną, cechującą się największą ciągłością i systematycznością, powinna zapewnić dziecku najlepsze warunki rozwoju. W realizowanym przez nią procesie wychowania znaczenie odgrywa nie tylko emocjonalny stosunek rodziców do dziecka, lecz również ten, który się wyraża w ich sposobie zachowania oraz umiejętności zaspokajania jego potrzeb. W rodzinie dziecko przygotowuje się do życia, uodparnia na trudności i niepowodzenia, uczy się odpowiedzialnego podejmowania obowiązków i zadań. Kształtowanie postaw moralnych jest niezwykle istotną kwestią w procesie wychowania dzieci. Wypracowanie i ukształtowanie właściwej i trwałej hierarchii wartości jest czynnikiem niezbędnym do świadomego życia i podejmowania odpowiedzialnych decyzji, dokonywania pewnych wyborów oraz przejawiania określonych zachowań. System wartości przekazywany w środowisku rodzinnym to nie tylko wzory zachowania, atmosfera domowa, styl życia, ale także oczekiwania w zakresie kształtowania stałych cech charakteru. Owe wzorce przekazywane są w postaci opinii, poglądów, wiedzy, a także uznawanych norm.
Rodzina powinna wprowadzać dziecko w świat wartości kulturalnych i społecznych, w rodzinie po raz pierwszy dziecko powinno zetknąć się z pojęciami dobra i zła, rzeczy dozwolonych, pochwalanych i potępianych. Rodzice swoim zachowaniem i ocenami winni wskazać młodemu pokoleniu, co w życiu jest ważne, z czym należy się liczyć, jak należy odnosić się do ludzi. Będąc pośrednikami w zdobywaniu informacji o otaczającym świecie mogą i powinni poprzez selekcję informacji i materiałów pewne wpływy nasilić, a inne osłabić. Aby uzyskać pożądane efekty, powinni pamiętać, że konieczny jest nie tylko dobór właściwych wzorów i modeli, ale przede wszystkim przemyślany i celowy sposób ich propagowania.
System wartości zajmuje szczególne miejsce w procesie wychowania. Wypracowanie i ukształtowanie trwałej hierarchii wartości pozwala podejmować odpowiednie decyzje, dokonywać określonych wyborów, współistnieć w środowisku. Rodzina, jako środowisko kształtujące postawy społeczno-moralne, zajmuje w procesie formowania systemu wartości szczególne miejsce. Jedną z istotnych ról rodzicielskich jest wychowanie w duchu miłości i szacunku dla ludzi1. W trosce o swoje dzieci rodzice wychowują je tak, aby umiały się bawić, żeby się uczyły, w swym postępowaniu były szczere, uporządkowane, to znaczy, żeby stały się osobami odpowiedzialnymi i wolnymi. Rodzina to środowisko, w którym następuje przekazywanie każdemu nowemu pokoleniu dziedzictwa kulturowego, a także na wdrażaniu zasad polegających na wprowadzaniu w normy życia zbiorowego i mechanizm konformizmu społecznego, w elementarne wartości kultury ludzkiej. Uzewnętrzniając pożądane społecznie i moralnie cechy, nadaje się życiu sens. Najważniejszymi wzorami postępowania powinni być dla dziecka rodzice, bowiem mechanizm procesu socjalizacji kulturowej w środowisku domowym koncentruje się na wpajaniu określonego systemu wartości, naśladownictwie zachowań oraz kontroli społecznej, polegającej na nagradzaniu zachowań pożądanych i represji zachowań niepożądanych. W okresie intensywnego poznawania świata – a takim okresem jest wiek przedszkolny – dziecko poszukuje wskazówek i wzorów tego, jak się zachować. Obserwując dorosłych, to, jakich dokonują wyborów, jak zwracają się do innych ludzi, jak we wszystkich działaniach ujawniają swoje pragnienia, przekonania czy wartości, dzieci zdobywają podstawy inteligencji moralnej. Jeszcze do niedawna, w opinii pedagogów i socjologów, rodzina była najważniejszym pasem transmisyjnym, który służy przekazywaniu wzorów kulturowych następnemu pokoleniu. Stanowiła jedno z głównych ogniw w procesie nabywania przez jednostkę wiedzy, systemu wartości, biegłości językowej, umiejętności społecznych i społecznej wrażliwości, która pozwala jej zintegrować się ze społeczeństwem i zachować w nim przystosowawczo.
W świecie tradycyjnym, pewnym i bezpiecznym, socjalizacja była procesem przekazywania i dziedziczenia stabilnej hierarchii wartości, dzięki czemu młody człowiek zdobywał kompetencje, pozwalające poznawać mu to, co słuszne i właściwe. W dobie intensywnych przemian społeczno-politycznych te podstawowe środowiska wychowawcze zaczynają tracić zakres i siłę swych oddziaływań, głównie na rzecz mediów i grup rówieśniczych. Skutkiem takiego przesunięcia jest kryzys norm życia, przejawiający się relatywizacją wartości i negowaniem dotychczasowych autorytetów. Młode pokolenie zaczyna szukać wskazówek, jak żyć, w tekstach kultury popularnej, w których zaproponowane modele często są bardziej atrakcyjne i łatwiejsze w realizacji od tych oferowanych przez rodzin.
W filozofii wartość rozumiana jest wieloznacznie. „Ze stanowiska obiektywistycznego jest traktowana jako pewna właściwość przedmiotów, niezależnie od tego, jak je oceniają ludzie, ze stanowiska subiektywnego – jako właściwość nadawana przedmiotom przez człowieka w zależności od jego potrzeb, uczuć i woli. Współcześnie na ogół uznaje się zależność wartości od człowieka i jego potrzeb, lecz także i od właściwości samego przedmiotu, na które może się składać suma włożonej kwalifikowanej pracy, artyzmu, umiejętności technicznych i innych. Wartościowanie zmienia się zależnie od przemian życia społecznego i kultury, jednakże w obrębie względnie trwałych układów społecznych podlega pewnej obiektywizacji, pełniąc w ten sposób funkcję czynnika integrującego klasy społeczne, społeczeństwa i narody. W pedagogice pojęcie wartość obejmuje swym zakresem wszystko to, co uważane jest jako ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa, coś co jest godne pożądania, łączy się z pozytywnymi odczuciami i jednocześnie stanowi cel ludzkich dążeń.
Warto zaznaczyć, iż rodzice, podkreślając rolę rodziny w kształtowaniu systemu wartości u swoich dzieci, dostrzegają również rolę innych środowisk biorących udział w tym procesie, czyli rolę mediów, środowiska rówieśniczego oraz szkoły. Zmienia się tradycyjna rola rodziny, ale świadomy rodzic będzie robił wszystko, by jego dziecko umiało żyć w zgodzie z samym sobą i z innymi. Do tego potrzebny mu jest określony bagaż wyposażony w wartości.
Kształtowanie systemu wartości jest niezwykle istotną kwestią w procesie wychowania dzieci. Rodzina wprowadzając dziecko w świat wartości kulturalnych i społecznych uczy tego, co ważne, zapoznaje z pojęciami dobra i zła, przekazuje określoną hierarchię wartości. Rodzice powinni dostrzegać oraz doceniać rolę i znaczenie rodziny jako wzorca w wychowaniu. Aby wpoić dzieciom odpowiedni system wartości, wykorzystywać różnorodne metody kształtowania postaw społecznych. Powinni pozytywnie oceniać poziom rozumienia i wyrażania określonych wartości, dostrzegając jednocześnie potrzebę ciągłego ich doskonalenia.
Na podstawie opracowania Anny Pękały
przygotowała mgr Katarzyna Leszczyńska – Adamczyk