♥
Uzdolniony przedszkolak –
jak rozpoznać talent u dziecka, jak go rozwijać
Uzdolnionych dzieci rodzi się około 10-15 % rocznie, wybitnie uzdolnionych ok. 3%. Tyle samo talentów mamy wśród chłopców, co wśród dziewcząt, ale te u chłopców są częściej rozwijane. Około 1/3 dzieci nigdy nie ujawnia swojego talentu, gdyż ich zdolności nie są w porę dostrzeżone i rozwijane. Czy zdolności i talenty są dziedziczne czy nabyte? Zdaniem psychologów 10% uzdolnień dziedziczymy w genach, 40% zależy od warunków w jakich talent ma szansę się rozwijać i aż 50 % od pracy, którą włożyć trzeba, by talent rozbłysnął.
Na ogół talenty artystyczne ujawniają się wcześniej niż nieprzeciętne zdolności intelektualne; gdy dwulatek płynnie czyta, a trzylatek wykonuje w pamięci działania matematyczne, z dużym prawdopodobieństwem możemy przypuszczać, że są dziećmi utalentowanymi. Nie zawsze jednak talent dziecka w tak oczywisty sposób daje się rozpoznać, bywa, że mamy tylko pewne sygnały świadczące o wyjątkowości dziecka. Warto zwracać uwagę na nie, by ukryty w dziecku talent odkryć, a potem pomóc mu go rozwinąć.
Czym wyróżniają się poszczególne talenty i jak je rozwijać
Talent artystyczny
Dziecko wcześnie zaczyna interesować się kredkami, plasteliną, farbami. Dużo rysuje, wycina, lepi, nakleja. Gdy jest małe, tworzy głównie przedmioty z otaczającego świata, gdy jest starsze – z wyobraźni; nie powiela tego, co tworzą inni, ale tworzy swoje własne dzieła według oryginalnych pomysłów, technik, z wykorzystaniem różnych materiałów. Częściej niż inne dzieci zauważa szczegóły, kolory i ich odcienie, potrafi długo im się przyglądać i o nich opowiadać. W rysunkach i pracach plastycznych wyraża swoje uczucia i potrafi o nich mówić, np. „To jest złość, jest wielka i czarna jak chmura przed deszczem, za chwilę spadnie z niej wielka ulewa a z mojej złości popłyną wielkie łzy”. Wykazuje zainteresowanie dla sztuki; lubi oglądać bogato ilustrowane książki o malarstwie i sztuce, chętnie odwiedza galerie i muzea gdy jest nieco starsze. Odważnie krytykuje to, co mu się nie podoba w pracach innych dzieci, z krytyki wyciąga wnioski dla siebie.
Jak go rozwijać?
Jak najwcześniej należy stworzyć dla dziecka „warsztat do pracy artystycznej” czyli wygospodarować w pokoju odpowiednie miejsce (im więcej przestrzeni, tym lepiej), kupić różnego rodzaju kredki i farby, plastelinę, nożyczki, kolorowy papier, bibuły, kleje, różnokolorowe i o różnej wielkości pudełka, ścinki materiałów, kartony i pozwolić dziecku „tworzyć”. Nie narzucać określonych, czy choćby przyjętych sposobów używania kredek, plasteliny…, zostawić mu pełną dowolność, pozwolić na kreatywność. Zachęcać, by jak najczęściej rysowało, malowało, lepiło i wycinało. Chwalić jego twórczość, słuchać wypowiedzi dziecka na temat jego dzieł, założyć albumy z jego rysunkami, zorganizować dla rodziny małe wystawy jego prac. Nie należy porównywać prac dziecka z pracami innych; praca każdego dziecka jest niepowtarzalna i dla jego rodzica wyjątkowa. Starszego przedszkolaka warto zapisać na dodatkowe zajęcia plastyczne do placówki edukacyjnej.
Talent aktorski
Dziecko chętnie uczestniczy w zabawach wymagających wchodzenia w role, zarówno w te narzucane jak i w te wymyślone przez siebie; ulubioną formą jego zabawy jest „Zabawa w teatr”. Lubi zabawy mimiczne i pantomimiczne; w wyrazisty, ekspresyjny sposób potrafi pokazywać radość, smutek, zmartwienie i żal. Gdy opowiada zabawną historię, śmieje się śnie tylko ustami, ale i oczami, podnosi brwi, ściąga policzki, radość pokazuje gestem i ruchem; całym ciałem. Chętnie naśladuje innych, czasem z nich żartuje; po powrocie z przedszkola opowiada, jak pani denerwowała się na kolegę(robi miny, gestykuluje, powtarza słowa nauczycielki). Uwielbia się przebierać; wykorzystuje przedmioty codziennego użytku do stworzenia wymyślonych postaci i sytuacji, jest „kopalnią pomysłów”. Wersalka może być pirackim okrętem, stół tratwą na morzu a mama piratem z przepaską na oku – i zabawa gotowa. Z radością wymyśla scenariusze zabaw, ustawia innych uczestników zabawy w określonych rolach, zachęca ich do grania i tłumaczy na czym ta gra ma polegać. W przedszkolu dostaje do odegrania jedną rolę w przedstawieniu, ale uczy się (zapamiętuje) role pozostałych dzieci i potrafi je odegrać; chętnie zastępuje nieobecnych, zawstydzonych i wycofujących się w ostatniej chwili ze sceny. Potrafi modulować głosem, z ekspresją i zaangażowaniem opowiadać to, co widziało, przeżyło i to, co sobie wyobraziło. Interesuje się filmem, telewizją, teatrem sztuką, muzyką.
Jak go rozwijać?
W miarę często dobrze jest odwiedzać z dzieckiem teatry i kina, rozmawiać na temat oglądanych spektakli i filmów. Pozwalać mu przebierać się, odgrywać różne role, nie patrząc na bałagan jaki przy tej okazji powoduje. Nie odrzucać propozycji udziału w przedstawieniach dziecka, bawić się razem z nim, nie odmawiać, gdy poprosi o pomoc w zorganizowaniu domowego teatru i przyjęcie roli. Zawsze chwalić dzieła dziecka – scenariusze oraz role wymyślone dla poszczególnych aktorów, nie krytykować, gdy się pomyli, fałszywie zaśpiewa, być cierpliwym i wyrozumiałym widzem i słuchaczem. Nie zmuszać do występów, jeśli nie chce występować, np. na forum rodziny. Dziecko w wieku szkolnym zachęć, by rozwijało swój talent poprzez udział w kołach teatralnych w szkole bądź w innych placówkach oświatowych
Talent twórcy
Dziecko bawi się przedmiotami codziennego użytku w niekonwencjonalny sposób
„wyczarowując” zabawy; raz garnki stają się instrumentami muzycznymi, innym razem planetami na niebie czy domkami kretów. Zadaje mnóstwo pytań dotyczących tego, co je otacza i tego, co będzie w odległej przyszłości. Wykorzystuje wszystkie pomysły innych dzieci związane z zabawą, nawet te dziwne i trudne do realizacji, np. „Będziesz Planetą Mars a ja kosmicznym statkiem”, lubi nowe ,niestandardowe wyzwania. Jest wytrwałe w pracy, jeśli podejmuje się jakiegoś zadania, zawsze doprowadza je do końca; jeśli wymyśli sobie np. zrobienie pajęczej sieci, przez wiele godzin potrafi cierpliwie wiązać niteczki w coś, co tę sieć będzie przypominało. Jest wnikliwym obserwatorem wszystkiego, co dzieje się wokół niego, bacznie obserwuje ludzi, zjawiska i zdarzenia, lubi o nich rozmawiać. Czasami ubiera się i zachowuje niekonwencjonalnie; jeżeli zdecyduje się na określony styl ubioru, trudno namówić go na zmianę. Nie przeszkadza mu brak akceptacji czy krytyka innych osób; pragnie wyglądać tak, jak chce wyglądać, a nie tak, jak tego oczkują od niego inni.
Jak go rozwijać?
Pozwolić dziecku bawić się przedmiotami codziennego użytku w sposób niekonwencjonalny, akceptować jego pomysły i kreatywność. Jeżeli dziecko prosi o współudział w zabawie, nie odmawiać, jeżeli zabawa z jakiegoś względu nam nie odpowiada, powiedzieć to dziecku; zabawę zawsze wspólnie można zmodyfikować. Pozwalać dziecku nieco oryginalniej ubierać się; jeżeli niektórych strojów nie akceptujemy, zachęcać do zmiany, ale nie nakazywania: „Nie lubię, gdy nosisz te wytarte dżinsy”. Pomagać dziecku poznawać twórczość różnych artystów; malarzy, rzeźbiarzy, architektów. Odwiedzać wspólnie muzea, galerie, wystawy.
Talent muzyczny
Już jako maluch chętnie i dużo śpiewa i interesuje się instrumentami, nie mając instrumentu, improwizuje; zwykły patyk może być skrzypcami, fletem czy trąbką. Lubi słuchać, gdy inni śpiewają i grają na instrumentach. Przerywa zabawę, gdy słyszy ulubioną melodię, prosi o powtórzenie muzyki, którą usłyszało. Ma wyczucie rytmu; potrafi podany mu rytm wystukać, wyśpiewać, wyklaskać. Ma słuch muzyczny; potrafi bezbłędnie powtórzyć usłyszaną melodię. Miewa muzyczne skojarzenia – deszcz gra, uderzając w rynnę, drzewa na wietrze śpiewają, chmury na niebie tańczą. Lubi wszelkie muzyczne przedstawienia i koncerty, chętnie o nich opowiada, widać, że muzyka jest dla dziecka bardzo ważna. Dziecko często samo wymyśla własne melodie, chce uczyć się grać na jakimś instrumencie. Jeśli podejmuje naukę, chętnie ćwiczy i dużo czasu poświęca na tę naukę, szybko opanowuje technikę gry na instrumencie.
Jak go rozwijać?
Śpiewać dziecku krótkie piosenki, kiedy jest jeszcze niemowlęciem. Niech pewne wersy się powtarzają; refreny lepiej wpadają w dziecięce uszko. Stosować też śpiewanie na sylabach : la, la, la, lu , lu, lu, ma, ma, ma, itp. Tańczyć, trzymając malca w objęciach, kołysać się razem z nim. Zachęcać do śpiewania, grania, wyrażania tego, co usłyszał (niech „narysuje ”muzykę). Wykorzystywać w zabawach z dzieckiem instrumenty perkusyjne kupione w sklepie bądź takie, które razem można przygotować np. zapełniając butelki ziarnami ryżu czy grochu. Chodzić z dzieckiem na koncerty i przedstawienia muzyczne; te dla dzieci i te dla dorosłych, rozmawiać o muzyce, pozwalać mu słuchać różnych jej rodzajów. Organizować spotkania z dziećmi przy muzyce. Jeżeli dziecko zechce grać na instrumencie, zapisać je na zajęcia muzyczne; należy być wyrozumiałym, gdy pociecha zmieni swoje muzyczne zainteresowania i nie będzie już chciała uczyć się grać na wybranym instrumencie i postanowi go zmienić. Posyłać dziecko na zajęcia z rytmiki, tańca.
Talent matematyczny
Dziecko bardzo wcześnie interesuje się cyframi, liczeniem, szybko uczy się nowych rzeczy związanych z matematyką, wymyśla metody liczenia „na skróty”. Podczas zabaw związanych z liczeniem, np. w grach planszowych chce liczyć punkty, pilnuje kolejności gry uczestników. Lubi gry liczbowe, szachy, szybko uczy się zasad, pamięta je i stosuje. Jest konkretne w formułowaniu myśli, raczej bywa milczkiem niż gadułą, wyraża się krótko i precyzyjnie, przejawia cechy perfekcjonizmu. Jest wytrwałe w rozwiązywaniu matematycznych łamigłówek, potrafi uogólniać, wyciągać logiczne wnioski, żąda dowodów wszędzie tam, gdzie to jest możliwe; nie wystarcza mu odpowiedź „Tak jest i już”.
Jak go rozwijać?
Nie powstrzymywać u dziecka zainteresowań matematycznych, nawet wtedy, gdy wydaje się nam, że dziecko przeskakuje niektóre etapy np. jeszcze dobrze nie dodaje, a już zaczyna mnożyć liczby. Nie tracić cierpliwości, gdy ciągle drąży interesujący je temat, choć wydaje się nam, że wszystko zostało powiedziane. Pokazywać, że czasem jest więcej niż jedno prawidłowe rozwiązanie ale pozwolić też dziecku samodzielnie wyciągać wnioski. Nie ograniczać dziecku czasu spędzanego na rozwiązywaniu matematycznych łamigłówek i krzyżówek, grać z nim w szachy i gry liczbowe, gdy o to prosi. Dostarczać książki i materiały edukacyjne, które wykraczają poza program przedszkolny a później szkolny; niech samo decyduje o tym, czego chce się z nich uczyć. Zapisać pociechę na dodatkowe zajęcia rozwijające myślenie logiczne, np. szachy.
Talent sportowy
Gdy jest maluchem uwielbia wszelkie zabawy i gry na świeżym powietrzu, gdy jest starsze – zorganizowane zajęcia sportowe. Rozpiera go energia, wciąż jest w ruchu, wciąż ma nowe pomysły na ruchowe zabawy, lubi rywalizować w zabawach i grach sportowych, nawet ze starszymi od siebie. Ma doskonałą koordynację, jest szybkie, zwinne i bardzo dobrze rozwinięte fizycznie. Szybciej od innych dzieci opanowuje naukę jazdy na rowerze, rolkach, nartach, szybko przyswaja zasady nowych gier sportowych, jest wytrwałym kibicem w określonej dyscyplinie sportu.
Jak go rozwijać?
Zadbać o to, by dziecko jak najwięcej czasu spędzało na świeżym powietrzu i miało
wystarczająco dużo ruchu. Zapisać je na naukę pływania, grę w piłkę, w tenisa, gimnastykę. Zachęcać do codziennych ćwiczeń w domu, pokazywać, że systematyczność ćwiczeń daje wyniki, a nie sam talent, który się posiada. Dobrze jest ćwiczyć, grać, pływać razem z dzieckiem, być dla niego dobrym przykładem. Pozwalać oglądać zawody sportowe, kibicować określonym drużynom. Jeżeli zdecyduje się na szkołę sportową, dobrze jest poprzeć ten wybór.
Oprócz wyżej wymienionych przykładów dziecięcych talentów, stosunkowo wcześnie u dziecka można również dostrzec talent przywódczy (dziecko jest pewne siebie, ma tendencję do dominacji ale i cieszy się uznaniem wśród rówieśników, wykazuje silne poczucie sprawiedliwości, lojalność, niechęć do podporządkowania się), talent pisarski (dziecko wcześnie uczy się czytać, interesują go książki, ma dobrą pamięć do zdarzeń i czytanych historii, ma bogate słownictwo i wyobraźnię – chętnie wymyśla własne opowiadania, a gdy umie pisać, zapisuje je) oraz talent techniczny (dziecko jest zręczne manualnie, lubi zabawy manipulacyjne, konstrukcyjne, rysuje przedmioty techniczne z detalami i szczegółami, interesuje się tym jak funkcjonują różne maszyny, pojazdy, urządzenia techniczne, domaga się wyjaśnień, chce pomagać przy naprawianiu zepsutych urządzeń, chętnie ogląda programy i filmy o tematyce technicznej).
Uzdolnione dzieci miewają trudności z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych; mogą czuć się niezrozumiałe przez innych, bo np. w przedszkolu nie zawsze zwracają uwagę na to, co interesuje kolegów, bądź się po prostu nudzą. Ich rozwój może być nieharmonijny; 4- latek może już płynnie czytać i wciąż nie radzić sobie z samodzielnym ubieraniem. Dzieci zdolne stawiają sobie zbyt duże wymagania i najmniejsza porażka często staje się dla nich źródłem frustracji i stresu, z którym emocjonalnie jeszcze sobie nie radzą, dlatego bywają uparte, kłótliwe i niecierpliwe a nawet agresywne. Często również, kiedy ujawniają swoją rozległą wiedzę czy wyjątkowe zdolności, są posądzane o przechwalanie się. Dlatego bardzo ważną sprawą jest zadbanie o prawidłowy rozwój emocjonalny dzieci uzdolnionych. Zaspokojenie potrzeb emocjonalnych zagwarantuje dziecku harmonijny rozwój we wszystkich sferach. Do osiągnięcia sukcesu w życiu, jak dowodzą liczne naukowe badania, nie wystarcza inteligencja w rozumieniu akademickim, mierząca odpowiednimi testami zdolności językowe, matematyczne i logiczne. Nie mniej ważna jest umiejętność radzenia sobie z emocjami własnymi i innych osób, czyli inteligencja emocjonalna.
Jeżeli więc rodzicom wydaje się, że jego pociecha jest bardziej uzdolniona od rówieśników, niektórymi dziedzinami wyjątkowo się interesuje i ma szczególny talent, nie należy zwlekać. Warto skontaktować się ze specjalistami, którzy ocenią poziom rozwoju dziecka i jeśli rzeczywiście będzie utalentowane w jakiejś dziedzinie, podpowiedzą, jak ten talent rozwijać, jak wychowywać dziecko, czego od niego wymagać, jak wysoko stawiać poprzeczki. Można zgłosić się do psychologa do poradni psychologiczno – pedagogicznej bądź do placówki specjalizującej się w opiece nad dziećmi uzdolnionymi, które znajdują się w niektórych większych miastach.
Na podstawie artykułu
„Uzdolnione dziecko w przedszkolu”
i „Problemy wychowawcze w przedszkolu” wg D.Korolow i G. Szeplewicz
przygotowała
Katarzyna Leszczyńska – Adamczyk